Estraña profesión. En lembranza de López Vázquez
O pasamento de José Luis López Vázquez conmove á cultura española, especialmente ao ámbito da farándula no que reinou con méritos abondos durante máis de seis décadas. Estraña profesión esta dos cómicos. José Luis, como o foran tantos outros dos grandes, Paco Rabal, Antonio Ferrandis, Agustín González, ou Manuel Alexandre (o único vivo dos citados, e en activo), entraron no oficio case a contracorrente, renunciando ao que os designios decidiran que era o mellor para eles. Non foi este o caso de Fernán Gómez, herdeiro da estirpe dos Díaz de Mendoza-Guerrero, para quen non cabía outro destino.
Escenógrafo e figurinista, antes que frade cociñeiro, debía saber todo sobre a profesión.
Entenderán que falo soamente dos homes da súa xeración, pouca pegada nos queda das mulleres deses tempos, que de ningún modo acadaron a esa inmensa popularidade e penso en estrelas como a culta Conchita Montes, ou Amparo Rivelles, as máis próximas á xeración de López Vázquez. Pero por máis que queira non me é doado recordar o nome dalgunha gran actriz cunha traxectoria equivalente aos actores citados.
Lina Morgan pode que co mesmo ou o dobre esforzo foise gañando o espazo merecido entre o público e a profesión, ou incluso Concha Velasco, por falar de actrices aplaudidas por todos os públicos desde hai lustros, pero case ningunha máis. Qué sucede, porqué este recalcitrante anonimato arredor das cómicas, agás da adoración ás deusas, mulleres inexistentes na realidade.
Recentemente, escoitaba a Carmen Maura dicirque ela non precisaba de ningún premio nin recoñecemento agás de poderse manter nesta profesión, porque traballar nela é o premio fundamental na súa vida.
Polo que se chega á verdadeira paradoxa das comediantes: quen entroniza @s cómic@s? Sen dúbida os papeis que representan, as historias que se contan, circunstancias onde se desenvolven.
A vida contada desde unha óptica androcéntrica provocará que as nosas miradas se dirixan ineludiblemente aos personaxes masculinos e aos actores que os interpretan.
As circunstancias que elevaron á categoría de xenios a tantos actores aos que homenaxeamos, son as mesmas que destinaron ás mulleres ao oscurantismo e á mediocridade.
Pode que actrices como Lina Morgan, dun xeito consciente ou inconsciente, se decatara disto e elixira o papel da "tonta del bote" para triunfar. Está claro que un papel de culta e ilustrada non estaría (nin está) ben considerado neste mundo "tan progre", como se lle presupón ao da farándula.
As mulleres, salvo en casos nos que a ideoloxía da directora (ou director) traspase a barreira dos prexuízos, non están apenas retratadas, son personaxes secundarios, vilipendiados ou contrapuntos da acción do protagonista, que será case sempre o importante. E, consecuentemente, o laureado, de vivo e de morto.
Así chegan a ser entronizados grandes actores, que na vida real (ou na ficticia) son grandes machistas e maltratadores. Pero non pasa nada; son o poder.
Por non falar do desinterese que teñen guionistas, directores, etc. polos personajes de mulleres maduras. "Iso non vende", pensarán; por máis que sabemos que un bo film, unha boa historia, interesa á xente nova e á maior.
Pero regreso ao asunto que suscitou esta reflexión: un adeus garimoso ao versátil López Vázquez, a esa máscara de si mesmo que nos repasou a historia da España profunda. Recordo aqueles nadales coa Gran familia, co xenial Alberto Closas, sagas coas que o franquismo alentaba os premios de natalidade. Pero tamén recordo o seu transformista, en Mi querida señorita, antecesor de Un hombre llamado Flor de otoño, con Sacristán, ou do mesmo Dustin Hoffmann, en Tootsie.
E como non eloxiar as capacidades xestuais e emotivas en La cabina. A firmeza escénica en La muerte de un viajante. Cantas películas que xa son clásicos, nos que López Vázquez transmitiu a súa profesionalidade (azarosa); sen dúbida, gozaremos contigo, José Luis, moitísimas veces.
Comentarios